Endometriozis, rahim içini döşeyen endometrium dokusunun rahim dışına (yumurtalık, tüpler, karın zarı gibi yerlere) yerleşmesi durumudur. Bu dokular her ay adet döngüsünde hormonlara yanıt verir, kanar ve dökülür. Ancak rahim dışında oldukları için bu kan dışarı atılamaz ve bulunduğu bölgede iltihaplanma, yapışıklık, ağrı ve kist oluşumuna neden olur. Yumurtalıkta oluşan endometriozis kistlerine çikolata kisti denir.
Çikolata kisti ismini, kist içeriğinin erimiş çikolataya benzeyen kahverengi yapısından alır.
Endometriozisin kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı teoriler şunlardır:
Retrograd menstruasyon (geri akış teorisi): Adet kanının bir kısmı tüplerden geriye, karın boşluğuna akar.
Bağışıklık sistemi bozuklukları
Genetik yatkınlık
Hormon dengesizlikleri
Belirti | Açıklama |
---|---|
Şiddetli adet ağrısı | Özellikle her adet döneminde artan ağrılar |
Cinsel ilişki sırasında ağrı | Derin ilişki esnasında batma hissi |
İnfertilite (kısırlık) | Yumurtalık rezervinin azalması veya tüplerin etkilenmesi nedeniyle |
Adet dışı pelvik ağrılar | Kasık ve bel bölgesinde kronik ağrılar |
Bağırsak ve idrar şikayetleri | Kabızlık, ishal, sık idrara çıkma |
Endometriozis doğurganlığı şu şekillerde etkileyebilir:
Yumurtalıklarda hasar oluşturarak yumurta rezervini azaltabilir.
Fallop tüplerinde yapışıklıklar oluşturarak yumurtanın geçişini engelleyebilir.
Rahim içi dokuda iltihap ve bağışıklık sorunlarına yol açabilir.
Embriyonun rahme tutunmasını zorlaştırabilir.
Tanı için başvurulan yöntemler:
Ultrasonografi: Yumurtalıkta kist görülmesi
MR (Manyetik Rezonans): Özellikle yaygın endometriozis için kullanılır
Laparoskopi: Kesin tanı yöntemi; karın içine kamera ile bakılarak doğrudan gözlem yapılır
Tedavi Türü | Açıklama |
Ağrı yönetimi | Doğum kontrol hapları, ağrı kesiciler, hormon baskılayıcılar |
Cerrahi (laparoskopik) | Kistlerin çıkarılması ve yapışıklıkların temizlenmesi |
Doğurganlık tedavileri | Aşılama (IUI) veya tüp bebek (IVF) |
Endometriozisli hastalarda özellikle tüp bebek tedavisi, doğurganlık sağlamak için en etkili yöntemlerden biridir.
Tüp bebek tedavisi endometriozisli kadınlar için sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir. Ancak başarıyı etkileyen bazı unsurlar vardır:
Kist, yumurtalıklara zarar verebileceği için AMH seviyesi düşebilir. Bu da elde edilecek yumurta sayısını azaltabilir.
Tek taraflı ve küçük kistler genellikle tedaviyi engellemez. Ancak büyük ve çift taraflı kistlerde cerrahi düşünülebilir.
Yumurtalık cerrahileri, over rezervini düşürebilir. Bu yüzden her kist için ameliyat önerilmez.
Endometriozisin rahim içini etkilediği durumlarda embriyonun tutunma şansı azalabilir.
Her durumda cerrahi şart değildir. Özellikle:
Kist 4 cm’den küçükse
Belirgin ağrı yoksa
AMH seviyesi düşükse
Cerrahiden kaçınılabilir. Ancak kist enfekte olmuşsa, hızla büyüyorsa veya başka organlara baskı yapıyorsa cerrahi gerekebilir.
Kısa protokoller: Yumurtalıkları fazla yormadan uyarı yapılabilir
Embriyo dondurma: Önce yumurtalar toplanır, embriyo oluşturulup dondurulur ve daha sonra transfer yapılır
Destekleyici tedaviler: PRP, immünolojik tedaviler, vitamin desteği uygulanabilir
Çikolata kisti, doğurganlık yolculuğunda zorlu bir eşlikçi olabilir. Ancak modern tıpta tüp bebek tedavisi ile pek çok kadın bu engeli aşarak sağlıklı bebeklere kavuşabilmektedir. Uygun zamanda teşhis ve kişiye özel bir tedavi planı ile başarı oranı önemli ölçüde artabilir. Tüm detayların uzman bir kadın doğum uzmanı ile değerlendirilmesi en doğru yol olacaktır.